Hepimiz “internet”in ne olduğunu, nasıl çalıştığını biliyoruz, değil mi? Ben yine de bilgilerimizi tazelemek için kısaca bahsedeceğim.
Bir network (ağ) olmadan internetten bahsetmek de mümkün değil. Birbirine bağlı bir grup bilgisayar ya da cihaz bir network oluşturur. Aslında iki ucu aktif olan (iki ucunda birbirine veri ileten birer cihaz bulunan) bir kabloya bile network demek mümkün. Örneğin, evinizde aynı Wİ-Fİ'a bağlı cihazlar bir network oluşturuyor. İş yerinizde aynı switch'e bağlı cihazlar da aynı şekilde. Çok basitçe ifade etmek gerekirse interneti birbirine bağlı networklerden oluşan daha büyük bir network olarak tarif etmek mümkün.
İnternet altmışların sonunda ABD'nin savunma bakanlığı tarafından oluşturuldu. Nükleer saldırı esnasında çalışmaya devam edebilecek merkezi olmayan bir iletişim ağı oluşturma hedefi ile yola çıktılar. Zaman geçtikçe internet bütün dünyaya yayılıp şu anki halini aldı ve hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi.
İnternetin nasıl çalıştığını anlamak için öncelikle bazı terimlerden bahsedelim:
Paket:
İnternet
üzerinden iletilen küçük veri birimine verilen ad. Gönderilen her veri,
paketlerden oluşur.
Router:
Birbirine
bağlı farklı networkler arasında paketlerin yönlendirilmesini sağlayan cihaz.
İnternetin birbirine bağlı networklerden oluştuğunu zaten söylemiştik. Bu
networkler arasındaki iletişimin sürdürülebilmesi için veri trafiği routerlar
tarafından yönlendirilir. Örneğin, evinizdeki kablosuz network, ADSL modeminiz
gibi bir router ile internete yani diğer networklere bağlanır. Ev
networkünüzden internete gönderilecek paketler, ilk olarak bu modem/router
tarafından yönlendirilir.
Protokol:
(Konuya
bağlı kalmak gerekirse) Network Protokolü, İki veya daha fazla cihaz arasındaki
iletişimin sağlanması için belirlenmiş veri formatı ve bu iletişim için
kullanılacak işlevlerin standardıdır. Bir protokol ile iletişimi sağlanan
cihazlar, birbirinin anlayacağı formatta, birbirinin anlayacağı akış içerisinde
paket gönderir ve alırlar.
IP: İnternet Protokolü,
paketlerin networkler arasında gönderilip alınabilmeleri ve doğru hedefe
ulaşmak üzere yönlendirilebilmeleri ile cihazların adreslenmesine yönelik bir
protokoldür. İnternet protokolü, paketlerin taşınması için bir taşıma
(transport) protokolü kullanır. Bu taşıma protokollerinden en çok kullanılanlar
TCP ve UDP'dir
TCP/IP:
TCP'nin
açılımı Transmission Control Protocol, Türkçeleştirmeye çalışırsak
İletim Kontrol Protokolü'dür. TCP, veri paketlerinin nasıl gönderilip
alınacağını kurallara bağlar. TCP/IP ile yollanan her paketin veri kısmında bir
TCP header'ı yer alır. TCP, veri iletilmeye başlanmadan önce alıcı ile gönderici
arasında bir bağlantı oluşturur. Bu bağlantı üzerinden gönderilen paketlerin
doğru sıra ile gönderilip alındığını kontrol eder. TCP verinin tam ve doğru
olarak alıcıya ulaştığından emin olmak için oluşturulmuş bir protokoldür.
UDP/IP:
UDP
(Kullanıcı Datagram Protokolü), TCP'den daha hızlı ama verinin tam ve doğru
iletimi açısından daha az güvenilir bir taşıma protokolüdür. UDP, TCP'den
farklı olarak tüm paketlerin sırayla ulaşıp ulaşmadığından emin olmak için çaba
göstermez.
IP
Adresi: İnternet
protokolü kullanılan bir networkteki her cihaza, o cihazı benzersiz bir şekilde
tanımlayan bir adres atanır. Bu adres ile yönlendirilen verinin doğru hedefe
ulaşması sağlanır. Bu adrese IP adresi diyoruz. Görebileceğiniz gibi IP ve IP
adresi farklı şeyler. Günlük kullanımda çoğunlukla IP olarak bahsedilen rakam
dizisi (örneğin: 192.168.0.1) esasen IP adresidir.
Alan
Adı: Bir
web sitesinin insanlar tarafından kolayca kullanılabilecek tanımlayıcısına
verilen addır. Örneğin: alperguclu.com
DNS:
DNS'in
açılımı Domain Name System yani Alan Adı Sistemi'dir. Alan adlarının
barındırıldığı IP adreslerini belirlemeye yarayan sistemdir.
HTTP:
Hypertext
Transfer Protocol, bilgisayarınızda bulunan bir web tarayıcıyı
örnek olarak gösterebileceğimiz bir client (istemci) ile bir server (sunucu)
arasındaki iletişim için kullanılan protokoldür.
HTTPS:
HTTP'nin
şifrelenmiş halidir. Client ve server arasında daha güvenli bir iletişim
sağlamak için kullanılır.
SSL/TLS:
Secure
Socket Layer
ve Transport Layer Security protokolleri, internet üzerinde güvenli bir
iletişim sağlamak için kullanılan protokollerdir. Bu protokollerle, internet
üzerinden iletilen veriler gizlilik sağlamak için şifrelenir. Ayrıca SSL,
handshake adı verilen bir kimlik doğrulama sürecini başlatarak iletişim kuran
iki cihazın da gerçekten iddia ettikleri kişi olduğundan emin olunmasını
sağlar. SSL'in bir diğer işlevi ise veri bütünlüğünden emin olmak için verileri
dijital olarak imzalamaktır. TLS, SSL'in
devamı niteliğinde bir protokoldür. SSL'in son sürümü olan 3.0, 1996 yılında
güncellenmiştir. Çoğu modern tarayıcı artık SSL'i desteklememekte bunun yerine
TLS protokolü kullanılmaktadır. Ancak çoğu zaman TLS yerine de SSL şifreleme
ifadesinin kullanıldığını göreceksiniz.
İnternetin
temelini, birbiri ile bağlantılı farklı networkler arasındaki trafiği
yönlendiren routerlar aracılığıyla iletişim kuran farklı cihaz ve sistemler
oluşturur. Bu iletişim TCP/IP gibi standart protokoller aracılığıyla
gerçekleştirilir. IP protokolü çerçevesinde cihazlara atanan IP adresleri ile
alan adları arasındaki ilişkiyi sağlayan DNS sayesinde kullanıcıların web
sitelerine daha rahat erişimi sağlanmış olur. Cihazlar arasında gönderilip
alınan verinin güvenliği ise SSL/TLS protokolü ile çalışan HTTPS protokolü ile
sağlanır. İnternet üzerindeki veri alışverişi burada bahsettiklerim dışında pek
çok farklı protokol ve teknoloji de kullanılarak sağlanıyor.
Şimdilik
bu kadar. Bundan sonraki yazılarda burada da değindiğim HTTP, DNS, Alan Adı
gibi kavramları daha detaylı olarak yazmaya çalışacağım. Siz de burada bahsettiğim
konular ile ilgili daha detaylı bilgiye ulaşmak için aşağıdaki kaynakları
inceleyebilirsiniz. Bu kaynaklar hem bu içeriği hazırlamakta yararlandığım, hem
de konu ile ilgili faydalı olabileceğini düşündüğüm web sitelerini içeriyor.
Paylaştığım kaynakların neredeyse tümü İngilizce. İngilizce bilmiyorsanız günümüzde oldukça iyi çalışan çevrimiçi çeviri araçlarını kullanabilir ya da bir yapay zekâ asistanından yardım alabilirsiniz.
Kaynaklar:
https://roadmap.sh/guides/what-is-internet
https://www.cloudflare.com/learning/network-layer/internet-protocol/
https://datareportal.com/reports/digital-2023-global-overview-report
https://cs.fyi/guide/how-does-internet-work
https://en.wikipedia.org/wiki/IP_address
https://www.cloudflare.com/learning/ssl/what-is-ssl/
How
does the internet work? (Full Course)